Bizi yeryüzündeki diğer canlılardan ayıran en önemli yeteneklerimizden biri konuşmamız olsa da söylediklerimizi karşı tarafa doğru nakletmek de başlı başına bir sanat; güzel konuşma sanatı. Bugün etkili iletişim yollarından biri olan hitabet sanatı nedir bunu konuşacağız sizinle. Arap dilinde hatabe olan kelime “hutbe okuma, güzel söz söyleme, nasihat etme ve vaaz vermek” gibi anlamlara gelir. Terim olarak ise “bir topluluğa bir fikri etkili bir biçimde anlatmak, bir görüşü benimsemek ya da etkileyici konuşma yapmak” olarak tanımlayabiliriz. Hitabet sanatının tarihine baktığımızda ilk defa para karşılığında hitabet dersi veren ve yine bu konuda kitap yazan Sicilyalı Koraks’a rastlıyoruz. Yetiştirdiği öğrenciler ile bu sanatın sevilmesine ve benimsenmesine önemli bir katkı sağlamış. O dönemler hitabet bir sanat dalı olmasının yanı sıra aynı zamanda iyi gelir getiren de bir meslektir. Hitabet kursları açılıyor ve isteyenlere para karşılığında dersler veriliyordur. Hitabet sanatının tarihi bu kadar eskiye dayanıyordu yani…
Konuşma sanatı nedir, kısaca…
Günümüzde konuşma sanatı sadece iş olarak değil hayatımızın her yerinde etkili olmaya devam ediyor. Günlük konuşmalarımız, iş toplantılarımız, verdiğimiz konferanslar ve daha pek çoğunda bu sanatı icra etmeye çalışıyoruz ki mesajımız karşımızdakine direkt olarak yansısısın. Konuşma sanatı bilgi alışverişini duygu geçişleri ile hızlandırır bir anlamda. Diksiyon, sunum ve beden dili ön plana çıkar ve tüm bu bileşenler kullanıldığında ortaya güzel bir “seyir” çıkar. İyi bir konuşma sanatının başlıca ilkelerini şu şekilde sıralayabiliriz; yapıcı olma, inandırıcılık, amaca dayanma, ilgi çekici olma, bilgi sağlamlığı, ön çalışma, anlatım yöntemi, konuşmayı destekleyen jestler, dil ve üslup. Tüm bunlar, etkili konuşma sanatının temelini oluşturan öğelerdir. Konuşma sanatı, hitabet sanat, güzel konuşma sanatı ya da retorik, belagat… Peki hepsini içine alan bu sanatın ne gibi özellikleri vardır? Şimdi gelin bundan bahsedelim…
Hitabet sanatının özellikleri
Hitabet sanatı çeşitlerinden başlayalım söze önce. Hitabet, farklı gruplara ve topluluklara farklı amaçlar doğrultusunda yapılır. Bu nedenle hem kitleye hem de yapılan konuşmanın içeriğine göre çeşitlere ayrılır. Hitabet çeşitlerinden birkaçını şu şekilde sıralayabiliriz;
- Siyasi alanda yapılan hitabetler
- Askeri alanda yapılan hitabetler
- Hukuki alanda yapılan hitabetler
- Dini alanda yapılan hitabetler
- İş alanında yapılan hitabetler
Hitabet sanatı yukarıda da sözünü ettiğimiz gibi kitleye ve konuşma içeriğine göre değişiklik gösterir. Ancak değişmeyen şey hitabetin özellikleridir. Hitabet sanatının özelliklerinden birkaçını şu şekilde sıralayabiliriz;
Hedefi, ikna etmektir!
Hitabet sanatında duygu ve düşüncelerin, dinleyiciye direkt geçmesi hedeflenir. İnandırıcı, etkili ve akılda kalıcı konuşmaları kapsar ve bir nevi ikna etmeyi amaçlar.
Sözcükler özenle seçilmelidir!
Beden dili ve diksiyon kadar konuşma metnin içeriği de önemlidir ki bu noktada etkili iletişim başlar. Konuşma metni, sözcükler ve cümleler özenle seçilmelidir; anlaşılır, yalın ama vurucu olmalıdır.
Vurgu ve tonlama her şeydir!
Konuşmayı etkili kılan vurgu ve tonlamadır. Konuşmayı monotonluktan çıkaran da! Dinleyici, dikkati dağılmaya hazır bir topluluktur. Bu nedenle dikkatleri hep aynı seviyede ve hatta mümkünse daha yukarılarda tutabilmek için yapılması gereken konuşmayı monotonluktan çıkarmaktır. Tek düze ve sıkıcı olmamasına bağlıdır her şey.
Jest ve mimik desteği
Konuşma metni harika, ses tonunuz hazır, kendinize güveniniz tam. Burada eksik olan birkaç küçük ayrıntı var ki o da jest ve mimikler. Konuşmanın etkili olabilmesi için kullandığınız sözcüklerle, mimiklerinizi güzel harmanlamanız gerekir. Burada ince bir sınır vardır; fazla mimikler abartılı durup itici olur, tadında yapılan mimikler ise gözde hoş bir sima bırakır.
Hitabet sanatının incelikleri
Hitabet örneklerine çokça rastlıyoruz; kimi zaman şahane konferanslarda, kimi zaman toplantılarda, kimi zaman topluluk konuşmalarında ve hatta kimi zaman günlük yaşantımızda. İş görüşmesinde CV’niz kadar karşı tarafı etkileyen “konuşmanızdır”. Bu konuşma ne kadar kendine güvenli olursa karşı tarafı da bir o kadar etkiler. Tam bu noktada hitabet sanatının incelikleri girer devreye…
Konuşma yaparken en temel kurallardan biri konuya gerçekten hâkim olmak. Her soruyu göğüsleyebilecek kadar konu hakkında derin bilgiye sahip olmak.
Konuşmaya anekdot ile başlayabilirsiniz. İnsanlar hazırlanmış metinden motomot okunan konuşmaları tercih etmezler. Daha interaktif olabilir konuşmanız, karşı taraf ile karşılıklı sohbet tadında örneğin… Tabi bu hedef kitlenize göre de değişecektir.
Sunum sırasında tek bir kişiye bağlı kalmayın. Sadece onunla göz kontağı kurmayın, herkesin gözün bakmaya gayret edin. Böylece insanlarla güven temelli bir iletişim sağlamış olursunuz.
Görselliğiniz de elbette önemli. Yoğun renklerden, dikkat çekici kıyafetlerden kaçınmak gerekir. Minimalist bir tarz ile, “az, çoktur” felsefesi ile çok daha ilgi çekici olabilirsiniz.
Konuşmaya başlamadan önce, henüz hazırlık aşamasındayken kendinize şu soruları sorabilirsiniz; dinleyiciye ne vermeliyim, neden vermeliyim, dinleyicinin neleri bilmesi gerekir, bunu nasıl aktarmalıyım, hedefim nedir, anahtar cümlelerim ve kelimelerim neler olmalıdır, süreci nasıl ayarlamam gerekir?
Hitabet sanatı üzerine söylenen en etkili sözlerden biri ile yapalım yazımızın finalini. Amerikalı yazar, hatip, kişisel gelişimci ve kişiler arası iletişim uzmanı Dale Carnegie’ye ait bir söz;
Söz söylemekte, kelimelerden üstün olan bir şey vardır ki söze tesir veren odur, bu da sözün söylenişindeki tattır, onun için söylenen sözden fazla, söyleyiş tarzına bakılır.
