Bugün sizin için belki de bir çalışan için en korkunç senaryolardan birini ele alacağız. Senaryo korkunç olsa da bu hikayedeki hak ve yetkilerimizi gördükten sonra içimizin daha rahatlayacağı kesin. Son yılların, hatta belki de gelmiş geçmiş yılların en büyük sorunlarından biri bugün konumuz; mobbing. Önce kökeni ile başlayalım. İngilizce’de başına üşüşmek, topluca saldırmak ve hatta hücum etmek gibi anlamları olan mob kelimesinden geliyor. Mobbing (yıldırma), iş yerinde bir ya da birden fazla kişi tarafından psikolojik şiddet, taciz ya da yapılan duygusal saldırılara verilen isimdir. Duygusal saldırı sanırız mobbing kavramı için en yakışan tavır. Bazı mobbing türlerinde, baktığınızda her şey süt limandır. Fiziksel bir taciz yoktur, aleni bir saldırı söz konusu değildir. İş veren ya da mobbing uygulayan kişi bunu ilmek ilmek yapar; sizi içten içe kemirir bir anlamda. Siz zamanla işinizi yapamaz hale gelirsiniz, onlar da zaten sizi işten çıkarmaya çoktan hazırdır. Bu kimi zaman çekememezliğin, kıskançlığın bir getirisi olabilir. Üstünüzdeki kişi sizde bir potansiyel sezdi ise kendini yerini titretmemek için açığınızı ortaya çıkarmak için her yola başvurabilir. Bazen de işler daha farklı bir boyutta olabilir. Örneğin yüklü bir tazminatınız vardır ve işvereniniz sizin kendiliğinizden istifa etmeniz için size mobbing uygulayabilir. Diyeceğimiz o ki mobbing uygulayan kişi zaten vicdani bakımdan incelenmesi gereken bir kişidir zira bu tarz bir karın ağrısının altında yatan farklı psikolojiler olabilir. Biz bugün işin psikolojik boyutuna değinmeyeceğiz; mobbing yapandan ziyade mobbing’e uğrayan kişinin hak ve yetkilerinden konuşmak daha verimli olacaktır görüşündeyiz.
Mobbing belirtileri nelerdir?
Mobbing’in belirtilerine geçmeden önce mobbing yapan kişinin halet-i ruhiyesine değinmek isteriz. Mobbing uygulayanlar nasıl davranır sorusunun yanıtı ile başlayalım hatta. Öncelikle aşırı denetçi bir yapısı vardır. Ancak bu kontrol düşkünü olduğundan değil her şeye ve herkese şüphe ile yaklaşmasından sebeptir. Korkak ve nevrotik bir yapısı vardır. Daima güçlü olmanın verdiği korkutucu bir hırs vardır ki bu hırs gözlerden de okunabilir. Kötü niyetli ve hileli işlemlere başvurmaktan çekinmez; etik olmasından ziyade iş görmesi önemlidir çünkü. Antipatik bir yapısı vardır ki iş yerinde çok sevildiği de söylenemez zaten. Düşmandan korkmaz, kimse onu sevmiyor diye dövünmez. Varsa yoksa hırslarıdır, kendinin bile önüne geçer bu hırslar. Tip olarak böyle bir betimleme yapsak sanırız yanlış olmaz. Peki bize mobbing uygulandığını nasıl anlarız, mobbing nasıl anlaşılır? İşte bu noktada “istikrar” önemlidir. Mobbing yapan kişi ayda yılda bir gelmez üzerinize; her an savaşa ve didişmeye hazırdır. Bu da bir nevi istikrar göstergesidir. En az 6 ay bu baskının ve yıldırıcı politikanın devam etmesi gerekir. Yaşanan her türlü psikolojik saldırıyı mobbing olarak değerlendiremeyiz. Belirli aralıklar ve kasıtlı olarak yapılması gerekir. Kişiyi pasifleştirme, yıldırma, işten soğutma ve hatta uzaklaştırma, mevcut iş pozisyonuna sahip olma çalışmaları gibi şeyler mobbingin belirtileri arasındadır diyebiliriz. Bu mobbingler öyle bir hal almalıdır ki kişinin yaptığı iş, mesleki yaşam ve hatta sağlık durumunu olumsuz etkilemelidir. İşte bunlar tam anlamıyla mobbing’tir.
Mobbing çeşitleri
Mobbing çeşitlerini yatay mobbing ve dikey mobbing olarak iki şekilde inceleyebiliriz. Dikey mobbing, üstlerin astlara ya da astların üstlere karşı uyguladığı bir mobbing türüdür. Yatay mobbing’te ise seviye aynıdır. İş yerinde aynı statü, yetki ve sorumluluğa sahip kişilerin birbirine uyguladığı mobbing türüne denir. Bunlar bir nevi rakip oldukları için en üst mertebeyi kapma telaşıdır diyebiliriz.
Mobbing şikâyet
Tamam, mobbing’in ne olduğunu anladık. Hatta belirtileri de var. Üstüne bir de mobbing uygulayan kişi yukarıda saydıklarımız ile benzer yapılarda. Bir de yetmezmiş gibi uzun süredir böyle durumlar. O halde madem artık mobbing mağduru olduğumuza eminiz bu durumda mobbing davaları, mobbing şikayetleri gibi konularda bilgilenmeye geldi sıra. Mobbing’e maruz kalanlar; Anayasa Mahkemesi, Alo 170, Kamu Görevlileri Etik Kurulu, Kamu Denetçiliği Kurumu, Türkiye İnsan Hakları Kurumu gibi kurumlara başvuruda bulunabilirler. Yapılan şikâyet sonucu, mobbing yapıldığını kanıtlamak için öncelikle kamera kayırları, e-postalar, kullanılan ilaçlara ait faturalar, verilen işlerle ilgili belge ve örnekler delil olarak sunulur. Eğer iş yargıya intikal ediyorsa her şey ispatı ile olmalıdır çünkü. Bu arada kullanılan ilaçlara ait faturalar da şu şekildedir. Artık yapılan mobbing’ten ötürü işinizi yapamaz hale gelecek kadar psikolojiniz bozulmuştur ve ilaç desteği almak zorunda kalırsınız. Bu durum, önemli bir delildir. Kamu ya da özel sektör fark etmez, şikayetler için Alo 170 de hızlı bir çözümdür. Bu arada yapılan başvuruların %70’e yakınının özel sektörden olduğunu da belirtmeden geçmeyelim! Mobbing bir suçtur. Türk Ceza Kanunu’na göre üç aydan iki yıla kadar hapis cezası ya da adli para cezası verilebilir.
Mobbing kanıtları nasıl toplanır?
Mobbing’e uğradığınız aşikâr. Hatta işi mahkemelere ya da şikâyet başvurularına taşımaya niyetleniyorsunuz. Bu durumda “bana mobbing uyguluyor” demek elbette yeterli olmayacaktır. Bunun için önceden biz hazırlık yapmanız gerekir.
- Öncelikle mobbing’e uğradığınızı kanıtlayacak yazıma, not, e-posta, mesaj gibi belgeleri daima saklayın.
- Yaşadığınız olayları tarihleriyle not düşün ve günlük olarak yazın.
- Eğer size tanıklık yapacak iş arkadaşlarınız olma ihtimali varsa onlarla görüşün. Kimse işinden olmak ya iş yeri ile ters konuma düşmek istemeyecektir muhtemelen ancak bir kişi bile size destek verse önemli bir yol katetmiş olursunuz.
- Mobbing yapan kişi ile mümkün mertebe yazılı iletişim kurun. Söz uçar yazı kalır misali, söylediklerini reddetme potansiyeli yüksektir malum. Mümkünse iletişim kanallarınız hep yazılı ortamlar olsun.
- Eğer bu durumdan dolayı psikolojiniz bozulduysa ve artık iş yapamaz hale gelerek pasifleştiyseniz mutlaka bir psikiyatra veya psikoloğa başvurun. Elinize tutacağınız rapor sizin için çok önemli olacaktır.
