Sosyal medyada son birkaç gündür tartışılan ve adeta Türkiye’nin konuştuğu isim haline gelen 10 yaşındaki Atakan Kayalar ile gündeme yeniden gelen bir konuyu işleyeceğiz bugün; nihilizm. Nihilizm hakkında bilgi sahibi olmak isteyenler çokça “Nihilizm ne demek?”, “Nihilizm ne anlama gelir?”, “Nihilizm kurucusu kimlerdir?” gibi soruları arar oldu web sayfalarında. Madem bu kadar popüler hale geldi, o zaman detaylara bir göz atalım…
Nihilizm ne demek, kısaca…
Önce nihilizm kelimesi ile başlayalım söze. Halk arasında “nihilism” olarak da biliniyor, okunuyor ancak gerçek yazımı nihilizm. Latince’de “hiç” anlamına gelen nihil sözcüğünden türetilen bir kavram. Kendi içinde pek çok alt dala ayrılıyor olsa da temel anlamda nihilizm; her şeyin anlamdan ve değerden yoksun olduğunu savunan bir felsefi görüşe verilen isimdir. Nihilizm felsefesini benimseyen, ilkelerini kabul eden kişilere nihilist denir. Nihilistler, Tanrı’nın varlığını, iradenin özgürlüğünü, bilginin imkanını reddeder. Hatta bu anlamda din adamlarının da ciddi tepkisini çekerler. Hiççilik ya da yokçuluk olarak tarif edebileceğimiz bu kavram, 19. Yüzyıl ortalarında Rusya’da özellikle genç ve entelektüel kesim arasında taraftar bulmuştur kendisine. Zaman içinde çığ gibi büyümüş ve kitleleri peşinden sürükleyecek kudrete erişmiştir. Bu felsefi yaklaşım her şeyi reddeder; hiçbir doğru, genel-geçer bilginin olmayacağını, olamayacağını savunur. Var olan her şey onlar için şüphelidir ve hatta yok sayabilecek kadar da cesurdur. Toplumsal bilimleri ya da klasik felsefe sistemlerini bütünüyle reddeden nihilizm, maddeci bir tavırla yerleşik toplumsal düzene “baş kaldırmayı” temsil eder. Devlet, din ya da aile gibi otoritelere karşı çıkar. Dışarıdan bakıldığında sadece bilimsel doğruları temel aldığı düşünülüyor olsa da aslında bilimin, toplumsal sorunları aşacak güçte olmadığını da savunur bir yandan. Nihilizm, aynı zamanda; metafizik, ahlaki güçleri yok sayan, mevcut değerlere ve düzene karşı çıkan bir görüştür. Her türlü bilgi imkanını şiddetle reddeder ve hatta dediğimiz gibi yok sayar.
Nihilizm ve din
Nihilizm; etik, politik ve benzeri gibi birçok alanda çeşitli biçimlerde çıkar karşımıza. Anlamsızlık, boşluk ve hiçlik duygularının telkin ettiği bir düşünce ve yaşam şeklidir diyebiliriz. Nihilist akımda inanç ve ahlaki değerler yok sayılır. Nihilistler Tanrı’yı reddeder. İlk ortaya çıktığı dönemlerde ilahi ve ahlaki değerlerin reddedilmesi ile başlamıştır nihilizm. İlerleyen dönemlerde, 1800’lü yıllara geldiğimizde ise siyasi ve felsefi bir akım haline bürünmüştür. Hiççilik akımı, beraberinde onlarca ünlü ismi dile getirmiştir. Nihilistler, varlığı inkâr ederler bu nedenle dolaylı olarak dini inanç ve değerleri de yok sayarlar. Allah’ın varlığını reddetmeleri de bundandır. İrade özgürlüğünü ve ahlak gibi kavramları yok sayarlar; gerçekleri, değerleri, inançları reddederler. Hiçbir otoriteye boyun eğmezler. Bazıları bilimsel veriler dışında bütün olasılıkları yok sayarken, bazıları bilimsel verileri bile “hiçlik” olarak nitelendirir. Nihilizmi felsefe temelinde ateizm ile aynı düzlemde değerlendirmek mümkündür aslında çünkü Allah’ı, değerleri ve ahlaki reddeden ateist görüşler ile benzerdir. Nihilizim sadece Tanrı’nın değil hiçbir şeyin varlığına inanmaz. Ateizm din ile ilgilidir, nihilizm felsefe sularına aittir daha çok…
Nihilizm kurucusu kimlerdir?
Son dönemlerde bu kadar sık karşımıza çıkan bu kavramın varlığı çok eskilere dayanır. Nihilizm denince akla gelen ilk isimleri şu şekilde sıralayabiliriz; Friedrich Nietzsche, Ludwig Andreas Feuerbach, Henry Thomas Buckle, Max Stirner, Albert Camus, Arthur Schopenhauer, Jean-Paul Sartre ve Herbert Spencer. Saydığımız isimler, nihilizm akımını savunan en bilindik isimlerden. Neyzen Tevfik’in de Türk nihilistlerden olduğu bilinir.
Optimistik (iyimser) nihilizm nedir?
Yazımızın en başında, nihilizm kendi içinde alt dalları olduğundan bahsetmiştik. Örneğin bir grup bilimsel verilerin dışındakileri yok sayarken, bir grup bilimsel verilerin varlığını dahi reddeder. Nihilizm felsefesinin alt dallarından biri optimistik nihilizm. Bunu kısaca iyimser nihilizm olarak adlandırabiliriz. Elias Skjoldborg isimli genç bir öğrenci TED konferansı formatında bir konuşma gerçekleştirmiş ve bu konuşma TEDx etkinliğinde verilmiş. Aşağıdaki videoda detayları paylaşalım sizinle…
