CERN Nedir?

İÇİNDEKİLER

Kısaca CERN

CERN (sörn diye okunur), 1950'lerde Avrupa Nükleer Araştırma Örgütü olarak çalışmalara başladı. Bugün Avrupa Parçacık Fiziği Laboratuvarı olarak da biliniyor. Dünyanın en prestijli araştırma merkezlerinden biri olan CERN’ün temel işi fiziktir. Bunun temeli de evreni neyin çalıştırdığını, nereden geldiğini ve nereye gittiğini bulmak. CERN'de, dünyanın en büyük ve en karmaşık makinelerinden bazıları; doğanın en küçük yapı taşlarını, temel parçacıkları incelemek için kullanılır. Bu küçük madde parçacıkları çarpışarak doğanın temel yasalarını çözer. Laboratuvar, araştırmacıların kullanması için en gelişmiş bilimsel olanakları sağlıyor.

CERN, 1954 yılında kurulan ve İsviçre-Fransa sınırında yer alan bir uluslararası bilimsel kuruluştur. İsviçre'nin Cenevre şehrinin yakınlarında yer alır ve büyük bir yeraltı tünel sistemi olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) dahil olmak üzere bir dizi büyük parçacık hızlandırıcı ve deney tesisi içerir. CERN, fizik, nükleer fizik ve temel parçacık fizik alanlarında araştırmalar yapmak için kullanılan bu tesisleri işletir.

CERN'in kuruluş amacı

CERN'in temel amacı, temel parçacık fiziği ve nükleer fizik alanlarında araştırma yaparak evrenin temel yapısını ve işleyişini daha iyi anlamaktır. CERN'in kuruluş amacını aşağıdaki ana hedeflerle açıklayabiliriz:

a. Temel Parçacık Fiziği Araştırması: CERN, temel parçacık fiziğinin çeşitli yönlerini incelemek için parçacık hızlandırıcılarını kullanır. Parçacık fiziği, atomaltı parçacıkların davranışını ve etkileşimlerini inceleyerek, evrenin temel yapısını keşfetmeyi hedefler. CERN, bu alanda yapılan büyük deneylerle özellikle Higgs bozonu gibi önemli parçacıkların keşfine katkıda bulunmuştur.

b. Nükleer Fizik Araştırması: CERN, aynı zamanda nükleer fizik alanında da çalışmalar yapmaktadır. Nükleer fizik, atom çekirdeklerinin yapısı, özellikleri ve etkileşimlerini inceleyen bir bilim dalıdır. Bu çalışmalar, radyoaktif maddelerin özelliklerinin anlaşılması ve nükleer enerji üretimi gibi uygulamalara katkıda bulunabilir.

c. Teknolojik İnovasyon: CERN, yüksek enerjili parçacık hızlandırıcılarının ve detektörlerinin geliştirilmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bu teknolojiler, tıbbi teşhis ve tedavi, endüstriyel uygulamalar ve daha birçok alanda kullanılmıştır.

d. Uluslararası İşbirliği: CERN, dünya genelinden birçok ülkenin katılımıyla uluslararası bir bilimsel işbirliği örneği oluşturur. Bilim insanları, mühendisler ve teknisyenler uluslararası bir ortamda çalışarak büyük ve önemli projeleri birlikte yürütürler.

CERN, evrenin temel yapısını anlamak ve teknolojik gelişmeleri teşvik etmek için çok büyük bir öneme sahiptir ve bilim dünyasında önemli bir oyuncu olarak kabul edilir.

CERN katılımcı ülkeler hangileridir?

CERN, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi olarak bilinir ve 23 üye ülkeye sahiptir. Bu ülkeler şunlardır:

Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İsrail
İtalya, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Sırbistan, Slovakya Cumhuriyeti, İspanya, İsveç, İsviçre, İngiltere.

Ayrıca, Kıbrıs, Estonya ve Slovenya CERN’e tam üyelik sürecinde olan ortak üye ülkelerdir. Hırvatistan, Hindistan, Letonya, Litvanya, Pakistan, Türkiye ve Ukrayna ise CERN ile işbirliği yapan ortak üye ülkelerdir.

CERN ve Türkiye

Türkiye, dünyanın en önemli araştırma merkezlerinden biri olan İsviçre’deki Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’ne (CERN) ortak üye oldu. Türkiye, CERN’e gözlemci üye olarak 1961 yılından bu yana katılmaktaydı. Ancak, Türkiye’nin CERN’e ortak üye olarak katılımı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız’ın da katıldığı bir törenle 2015 yılında gerçekleşti . Ortak üyelik anlaşmasına Türkiye adına Birleşmiş Milletler Cenevre Daimi Temsilcisi Büyükelçi Mehmet Ferden Çarıkçı imzalarken CERN adına Genel Müdür Rolf Heuer imzaladı.

Ortak üyelik anlaşması ile birlikte Türkiye yapacağı maddi katkı sayesinde CERN’in kurum ihalelerinden pay alabilecekti ve Türk bilim insanları burada kadrolu olarak araştırmalara katılabilecekti. Ancak, 2012 yılında Türkiye kendi isteğiyle tam üyelik sürecinden çekilerek kısmi üyeliğe geçti. Üye ülkeler milli gelirleri oranında CERN’e katkıda bulunuyorlar. CERN, maddenin temel yapı taşı olduğu düşünülen ve kuark denilen Higgs Bozonu üzerinde araştırmalarına devam ediyor.

Büyük hadron çarpıştırıcısı

CERN'ün hızlandırıcı kompleksi, üç temel bağımlı hızlandırıcı etrafında inşa edildi. En eski, Proton Synchrotron (PS), 1950'lerde inşa edildi ve dünyanın en yüksek enerji hızlandırıcısıydı. 1970'lerde inşa edilen Süper Proton Synchrotron (SPS), 1980'lerde CERN'in ilk Nobel ödülünün sahnesiydi. Büyük Elektron-Pozitron çarpıştırıcısı (LEP) 1989 yılında yayınlandı. 2000 yılına kadar laboratuarın amiral gemisi araştırma makinesiydi.

CERN, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi anlamına gelen Fransızca “Consei Européen pour la Recherche Nucléaire” sözcüklerinin kısaltmasıdır. Kurum, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarı aynı zamanda.CERN temel olarak evrenin temel parçacıkları ve doğa yasalarıyla ilgilenirken, bilim alanında da pek çok önemli pencere araladı. Örneğin, 1989'da Tim Berners-Lee adlı bir bilim adamı, dağıtılmış bir bilgi sisteminin oluşturulmasını önerdi. Bu sistem, World Wide Web dediğimiz şeye dönüştü. Aslında, dünyanın ilk Web sayfası CERN içindi.

CERN’ün kuruluş amacı nedir?

CERN’de şimdiye kadar W ve Z bozonları, atomik simetriler ve Higgs bozonunu andıran bozon keşfedildi. Sadece keşifleri için değil, teorik fiziğe ait pek çok bulgunun deneysel olarak ortaya konmasına da ev sahipliği yaptı. CERN, sadece parçacık fiziğinin şaşırtıcı dünyasına ışık tutmakla kalmayıp aynı zamanda uluslararası işbirliğine, amaç ve ilerlemeye de dikkat çekiyor. Enerjiyi ve maddenin formlarını inceleyerek evrenin nasıl çalıştığı hakkında daha fazla bilgi sahibi olmayı öğrenmek amacıyla kuruldu. Büyük Hadron Çarpıştırıcısı dahil dünyanın en gelişmiş ekipmanlarından yararlanır.

CERN hakkında bunları biliyor muydunuz?

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı uzaydan daha soğuktur ve şu anda dünya üzerindeki en büyük makinedir.
Ünlü bilim adamı Stephen Hawking CERN için şu sözleri dile getirmiştir; “CERN tarafından bulunan Tanrı parçacığı evreni tahrip edebilir. “
CERN ve benzeri tesislerde parçacık fiziği için geliştirilen karmaşık cihazlar, kanser teşhisinde kullanılan en yaygın araç olan PET taramaları da dahil olmak üzere çok sayıda başka kullanıma vesile oldu.
CERN’de 110’dan fazla milletten 12,500’den fazla bilim insanı çalışmalar yapıyor.

CERN Nedir? hakkında sıkça sorulanlar

CERN İngilizce açılımı (anlamı) nedir?

CERN, İngilizce açılımıyla "European Organization for Nuclear Research" olarak bilinir. Türkçe'de ise "Avrupa Nükleer Araştırma Organizasyonu" olarak çevrilebilir.

CERN nasıl okunur?

CERN, "sörn" şeklinde okunur.

CERN nerede kuruldu?

CERN, İsviçre sınırları içinde yer alan Cenevre kentinde kurulmuştur. CERN'in büyük bir bölümü İsviçre'de yer alsa da, bazı tesisleri Fransa sınırları içindedir.

CERN'ı kim kurdu?

CERN, 29 Eylül 1954 tarihinde kuruldu. Kuruluş aşamasında yer alan bilim insanları ve ülkeler arasındaki işbirliği sonucunda kurulan bu organizasyonun kurucuları arasında şu ülkeler yer alır: Almanya, Belçika, Birleşik Krallık, Danimarka, Fransa, Hollanda, İsveç, İsviçre, İtalya, ve Norveç.

CERN kuruluş tarihi nedir?

CERN, 29 Eylül 1954 tarihinde resmi olarak kuruldu.

CERN ne yapar?

CERN, temel fizik ve nükleer araştırmalar yapmak için büyük parçacık hızlandırıcıları ve dedektörler kullanır. Bu araştırmalar, madde ve evrenin temel yapısını anlamaya yöneliktir.

CERN ne amaçla kurulmuştur?

CERN, temel amacı atom altı parçacıkları ve evrenin oluşumunu incelemek olan bir araştırma kuruluşudur. Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) gibi yüksek enerjili parçacık hızlandırıcıları kullanarak, kara madde, kara enerji, temel parçacıklar ve evrenin doğasını anlamaya çalışır.

CERN neyi inceler?

CERN, temel olarak atom altı parçacıkları ve nükleer fizik konularında araştırmalar yapar. Maddeyi, kuvvetleri ve evreni daha iyi anlamak için parçacık fiziği deneyleri yapar.

CERN çalışma alanları nelerdir?

CERN'in çalışma alanları arasında büyük hızlandırıcılar, parçacık dedektörleri, nükleer fizik, madde ve antimateryalara dair araştırmalar, temel parçacıkların keşfi ve evrenin erken evrelerine dair çalışmalar bulunur.

CERN de Türkiye var mı?

Türkiye, 1961 yılından bu yana CERN’de gözlemci ülke statüsünde bulunmaktadır. Ancak, 2012 yılında Türkiye kendi isteğiyle tam üyelik sürecinden çekilerek kısmi üyeliğe geçti. Güney Kıbrıs, Türkiye ile aynı dönemde CERN’e başvurdu ve tam üyelik sürecine devam etti. Güney Kıbrıs, tam üyeliğe kabul edilmesi halinde Türkiye’yi veto edebilecek. Son olarak, 2021 yılında Türkiye CERN’den tam üyelikten çekildi ve Güney Kıbrıs’a tam üyelik ve veto yolu açıldı.

Türkiye neden CERN den çekildi?

2021 yılında Türkiye CERN’den tam üyelikten çekildi ve Güney Kıbrıs’a tam üyelik ve veto yolu açıldı. Ancak, neden Türkiye’nin tam üyelikten çekildiği konusunda resmi bir açıklama yapılmadı. Bazı kaynaklar, Türkiye’nin CERN’e katkı paylarını ödemekte zorlandığını ve bu nedenle tam üyelik sürecinden çekildiğini öne sürdü. Ancak, bu iddialar resmi olarak doğrulanmadı.

CERN de kaç tane Türk çalışıyor?

CERN’de çalışan Türk bilimcilerin sayısı hakkında resmi bir kaynak bulunmamaktadır. Ancak, 2011 yılında CERN’de çalışan toplam bilimcilerin yaklaşık %0.5’ini Türk bilimciler oluşturuyordu. Halihazırda, CERN’de 30’dan fazla Türk bulunmaktadır.

Volkan İnanç